Аймақ туралы
Батыс Қазақстан облысы
Батыс Қазақстан облысы Қазақстан Республикасының батыс бөлігінде орналасқан және республиканың орталық және оңтүстік облыстары мен Орта Азия мемлекеттерінің қақпасы болып табылады. Қаланың сәтті географиялық орналасуы және қазіргі уақытта қала экономикасының дамуында маңызды рөл атқарады, сонымен қатар Кеден одағының әрекеті мен аймақтағы интеграциялық процестердің одан әрі дамуына байланысты оның тұрғындары үшін болашақта үлкен перспективалар ашады.
Облыс аумағы 151,3 мың км2 немесе республика аумағының 5,6% құрайды.
2022 жылғы 1 мамырдағы халық саны - 666,9 мың адам.
Облыс орталығы Орал қаласында орналасқан.
Ресей Федерациясының бес облысымен: Астрахань, Волгоград, Саратов, Самара, Орынбор облыстарымен және Қазақстанның екі облысымен: Ақтөбе және Атырау облыстарымен шектеседі, олармен теміржол желілерімен, автомобиль, су және әуе көлігімен байланысты.
Таңғажайып табиғат
Аумақтың жер бедері жазық. Облыстың солтүстігі мен солтүстік-шығысында Жалпы Сырт және Орал алды үстіртінің сілемдері орналасқан. Оңтүстігінде Каспий маңы ойпатының шегінде Нарын құм массивтері орналасқан: Көкөзенқұм, Аққұм, Қарағандықұм және басқалары. Климаты тым континенттік.
Батыс Қазақстан облысының су ресурстары
Облыс аумағы арқылы облыстың басты су артериясы болып табылатын Жайық (Орал) өзені ағып өтеді. Басқа ірі өзендері: Сарыөзен, Қараөзен, Қалдығайты, Өлеңті, Бұлдырты, Шыңғырлау. Ірі көлдері: Шалқар, Аралсор, Боткөл, Жалтыркөл, Сұлукөл және басқалары.
Қарашығанақ кен орны
Орал өңірі пайдалы қазбаларға бай, олардың ішінде мұнай мен газ басым болып табылады, бұл ретте Қарашығанақ кен орны әлемдегі ең бай кен орындарының бірі болып табылады. Жалпы инвестиция көлемі 28,3 миллиард АҚШ доллары. Кен орындарының қорын сарапшылар 9 миллиард конденсат барелласы мен 48 триллион текше фут газға бағалайды.
Орал қаласының 400 жылғы тарихы
Қазіргі Орал орнында Қаланың бар екендігі туралы алғашқы ескерту ерте орта ғасырларға жатады. Алайда жазбаша және картографиялық дереккөздердің мәліметтерін археологиялық қазба нәтижелерімен растау тек 2001 жылы, қаладан 12 шақырым жерде XIII – XV ғасырларға жататын қалашық табылған кезде болды. Ортағасырлық қаланы археологтар өзеннің қазақша атауы негізінде шартты түрде "Жайық" деп атады.
Тұрғын үй және рельефтің қорғауды қамтамасыз ету талаптарына сәйкестігі, Орал жағалауында баспана мен тұрақты мекен іздеген казактардың бұл жерді таңдауына әкелді. XVI ғасырдан бастап XIX ғасырдың ортасына қарай Оралдағы ірі қалалардың біріне айналған шағын әскери қоныс пайда болды. Осы кезеңде қаланың дамуы мен қалыптасуы Яик қаласымен бірге қалыптасып, дамыған Жайық казактарымен байланысты.
Қазір қаланың бұл ауданы" Курени " деп аталады, курен сөзі - казактардың үйі. 1773-1775 жылдары Жайық казактары Емельян Пугачевтің басшылығымен шаруа соғысының өзегі болды. Патша үкіметі Е. Пугачев бастаған көтерілісті аяусыз басады. Халықтың жадында шаруалар көтерілісінің эпизодтарын өшіру үшін Екатерина II-нің бұйрығымен Яик өзені Орал(Урал) деп аталды, ал Яик қалашығы Орал(Уральск) деп аталды.
Орал қаласының қала ретінде қалыптасуы Орал губерниясы құрылған 1868 жылғы әкімшілік-аумақтық реформалардан басталады. Дәл осы кезден бастап қала бүкіл Батыс Қазақстан өңірінің әкімшілік, экономикалық және мәдени орталығына айналды. Ал Оралдың өзі Қазақстанның бук оф ра қаласына айналады – көшелері төселген, мықты, әдемі тас үйлері, дамыған сауда желісі бар, өнеркәсіптік-көлік инфрақұрылымы бар, көптеген мәдениет, білім беру, медицина мекемелері бар.
Оралдың қазіргі заманғы көп қабатты қала ретінде қалыптасуындағы сапалық өзгерістер ХХ ғасырдың 70-80 жылдары болды. Жаңа өнеркәсіптік зауыттардың құрылысы, табиғи байлықтардың игерілуі, жаңа тұрғындардың келуі және қарқынды демографиялық өсу қаланы күрт өзгертті.
Мәдени құндылықтар
Орал қаласы барлық уақытта да өзіне шығармашыл тұлғаларды тартқан. Мұнда 1833 жылдың қазан айында Пугачев көтерілісінің тарихы туралы материалдар жинаған А.С. Пушкин тұрды. Оралдағы қалаға В.И. Даль, В.А. Жуковский, Л.Н. Толстой, В.Г. Короленко, М.А. Шолохов келді.
Орал өңірі Құрманғазы, Дәулеткерей, Мұхит, Дина сынды ұлы композиторлардың, Хадиша Бөкеева, Роза Жаманова, Ғарифолла Құрманғалиев сынды көрнекті әртістердің, Хамза Есенжанов, Тайыр Жароков, Қадыр Мырзалиев, Сағынғали Сейітов, Жұбан Молдағалиев сынды ақын-жазушылардың және басқа да көптеген көрнекті тұлғалардың отаны.
Туризм
Статистикалық деректер
Соңғы 5 жылда келу және ішкі туризмге келушілер санының 75% - ға артқаны байқалады. 2024 жылдың 2 тоқсаны бойынша 2023 жылмен салыстырғанда 43,5% артып 96,2 мың адамды құрады (резиденттер – 91,1 мың адам, резидент емес – 5,1 мың адам). Бүгінгі күні келушiлерді орналастырумен шұғылданатын орналастыру орындарының саны 94 бірлікті құрады, ондағы орналастыру орындары саны 2 463 бөлме, бұл ретте біржолғы сыйымдылық 4 989 төсек-орынды құрайды. 2 462,8 млн. теңге сомасына қызмет көрсетілді. Қонақүйлердің толтырылуы 24,1% құрады.
Жыл |
Келушілер саны |
Орналастыру орындарының саны |
Бөлме саны |
Көрсетілген қызмет сомасы (млн тг) |
2023 ж. |
166 560 |
92 |
2 430 |
4 626,8 |
2024 ж 2 тоқсан |
96 231 |
94 |
2 463 |
2 462,8 |
Бюджет
2024 жылы туризм саласындағы ішкі және келуші туристер санын арттыру үшін жергілікті бюджет қаражаты есебінен мынадай іс-шаралар өткізілді:
- Алматы қаласындағы «KITF» халықаралық туристік көрмесіне қатысу;
- «Aqjaiyq Fest» этно-фестивалі;
- Орал өзені бойынша халықаралық тарихи-мәдени, экологиялық экспедиция;
- экскурсоводтар, гидтер (гид-аудармашылар) және қонақ үй өкілдері үшін оқыту;
- Дүниежүзілік туризм күнін өткізу аясында БҚО бойынша экскурсия өткізу;
- «Европа-Азия» республикандық туристік слеті.
Туризмді насихаттау мақсатында қонақтар мен тұрғындар үшін туристік өнімдер әзірленді: www.visit-uralsk.kz сайт жаңғыртылды, «облыс туризмінің интерактивті 3D картасы», туристік және киелі нысандар бойынша Виртуалды турлар, қоғамдық орындарда орнатылған ақпараттық-туристік терминалдар, виртуалды промоутер, виртуалды дүңгіршек, облыс пен Орал қаласының туркартасы, туристік маршруттар, мұражайлар туралы трифолдерлер және т. б.
Жыл |
Бюджет көлемі (тг.) |
2023 ж. |
10 621 500 |
2024 ж |
16 594 000 |
Инвестициялар
2024 жылдың 8 ай қорытындысы бойынша инвестиция көлемі – 8,7 млрд теңгені құрады (2023 жылдың 8 айы – 6,5 млрд. теңге).
2024-2026 жылдарға жалпы құны 25 млрд. теңге болатын туризм саласындағы 14 жобаның пулы қалыптастырылды. Оның ішінде ағымдағы жылы жалпы құны 7,4 млрд.теңге болатын 115 жұмыс орнын құрумен 5 жобаны пайдалануға беру жоспарланған. Соның ішінде 3 жоба жүзеге асты:
- «Ақжол» демалыс базасының құрылысы (Теректі ауданы, жоба сомасы – 2,0 млрд.теңге, 20 жұмыс орны);
- Тасқала ауылындағы дене шынықтыру-сауықтыру кешенін құрылысы (Тасқала ауданы, жоба сомасы – 0,7 млн.теңге, 10 жұмыс орны)
- Қазталов ауылындағы дене шынықтыру-сауықтыру кешенін құрылысы (Қазталов ауданы, жоба сомасы – 0,6 млн.теңге, 10 жұмыс орны).
Жыл соңына дейін 2 жобаны жүзеге асыру жоспарланған:
- «Рахат» қонақ үйінің кеңейтілуі (Орал қаласы, жоба сомасы – 2,7 млрд.теңге, 15 жұмыс орны);
- «West Plaza» қонақ үйінің құрылысы (Орал қаласы, жоба сомасы – 1,5 млрд.теңге, 60 жұмыс орны);
Туристік бағыттар
Ішкі туризмді дамыту мақсатында 6 туроператорлар 24 туристік маршрутты әзірленді. Олардың ішінде ең танымалдары - Бөкей хандығына Экскурсия, Шыңғырлау ауданына Джип туры, ең кішкентай сарқырама, жұмбақ Ешкі тау және басқалар. Ең танымал туристік маршруттар туралы толығырақ:
- Бөкей хандығына Экскурсия («Ғылыми зерттеулерге жәрдемдесу Қоры» ЖҚ, А.Күрімбаев), Д. Нұрпейісова мұражайына (Жаңақала ауданы) және Хан Ордасы қорығының мұражайына барумен маршруттың ұзақтығы 3 күн, құны – 24 000 тг.
- Шыңғырлау ауданына Джип тур («Ғылыми зерттеулерге жәрдемдесу Қоры» ЖҚ, А.Күрімбаев), Аққұм шөліне, Айдарлы және Торыатбасы тауларына және Құныскерей үңгіріне барумен маршруттың ұзақтығы 2 күн, құны – 18 000 теңгеден (көлікке байланысты).
- Батыс Қазақстан облысының киелі объектілері, республикалық деңгейдегі киелі объектілер тізбесіне кіретін объектілер («Ғылыми зерттеулерге жәрдемдесу Қоры» ЖҚ, А.Күрімбаев), «Алаш Орда» мұражайына, «Жұмағазы Хәзірет» кесенесіне (Дәдем Ата), Шыңғырлау ауданындағы Қыз Әулие ең кішкентай сарқырамасына барумен маршруттың ұзақтығы 2 күн, Аққұм шөлі, Қалдығайты өзені, Сегізсай археологиялық кешені (Қаратөбе ауданы), құны – 18 000 тг.
Мемлекеттік қолдау шаралары
2022 жылғы 1 қаңтардан бастап ішкі және келу туризмін ынталандыру мақсатында келесі қолдау шаралары енгізілді:
- туристік қызмет объектілерін салу, реконструкциялау кезінде кәсіпкерлік субъектілері шығындарының бір бөлігін өтеу (10%), (1 өтінім, «Nurbergen Health Resort» ЖШС, өтелген шығын көлемі – 47,0 млн тг);
- туравтобус сатып алу бойынша шығындардың бір бөлігін өтеу (25%), (1 өтінім, «Nurbergen Health Resort» ЖШС, өтелген шығын көлемі – 11,25 млн тг)
- кәсіпкерлік субъектілерінің жол бойындағы сервис объектілерін салу бойынша шығындарының бір бөлігін өтеу (10%);
- Санитарлық-гигиеналық тораптарды күтіп ұстау бойынша шығындардың бір бөлігін субсидиялау (83 300 тг); (2 өтінім)
Санитарлық-гигиеналық тораптарды күтіп ұстау бойынша шығындардың бір бөлігін субсидиялау сомасы айына 83 300 теңгені құрайды.
Кәсіпкерлік субъектілерінің санитарлық-гигиеналық тораптарды күтіп-ұстауын субсидиялауына негізгі талаптар:
• Ерлер, әйелдер және тұтқалары бар мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған кабинкалар болуы;
• Жылыту және желдету жүйелері бар болуы;
• Ыстық және салқын су жүйелері жүргізілген;
• Мүмкіндігі шектеулі жандарға ыңғайлы кіріп-шығуға жағдай жасалған.
Бүгінгі күнге облыс бойынша Санитарлық-гигиеналық тораптарды күтіп-ұстауына 2023 жылдан бері тек 2 кәсіпкерлік субъект қолдау табуда:
- Бәйтерек ауданында «Автогаз Трэйд» ЖШС және Сырым ауданында «Сатти» жеке кәсіпкері.
Сонымен қатар ЖК «Камзаев Р.», ЖК «Нурмуханов А.Б.», ЖК «Шукурова» өтінімдері қарастырылу үстінде.
«ҚазАвтоЖол» ҰК» АҚ Батыс Қазақстан облысы бойынша филиалының ақпараты бойынша облыста 90 жол бойындағы сервис объектілері бар, соның ішінде 76 объект Ұлттық стандартқа сәйкес келеді, ереже талаптарына сәйкес келмейді.
Сонымен қатар жыл соңына дейін «Neftek Operating» ЖШС және «VenOil» ЖШС 10 санитарлық-гигиеналық тораптарға мүмкіндігі шектеулі жандарға тұтқалар орнату бойынша жұмыстар жүргізілуде.